نقش تجهیزات شبکه در جنگ سایبری

جنگ سایبری یک نوع جنگ نامتعارف است که با استفاده از فناوری‌ها و تجهیزات شبکه، به هدف حمله، دفاع، تخریب، تحریک، تضعیف یا اغتشاش در سامانه‌ها، شبکه‌ها، داده‌ها و فرآیندهای الکترونیکی دشمن می‌پردازد. جنگ سایبری در دوران مدرن به یک عامل تاثیرگذار در روابط بین‌الملل و امنیت ملی کشورها تبدیل شده است. در این مقاله، نقش تجهیزات شبکه در جنگ سایبری و ابزارهای مورد استفاده در این زمینه بررسی شده است. همچنین، چالش‌ها و فرصت‌های جنگ سایبری برای کشورهای مختلف و راهکارهای پیشگیری و مقابله با آن مورد تحلیل قرار گرفته است.

جنگ سایبری یک پدیده نسبتاً جدید است که با پیدایش و گسترش فضای مجازی و فناوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ های اطلاعات و ارتباطات (ICT) به وجود آمده است. جنگ سایبری را می‌توان به عنوان یک نوع جنگ نامتعارف دانست که با استفاده از فضای مجازی به عنوان یک حوزه نظامی جدید، به هدف حمله، دفاع، تخریب، تحریک، تضعیف یا اغتشاش در سامانه‌ها، شبکه‌ها، داده‌ها و فرآیندهای الکترونیکی دشمن می‌پردازد.

تعریف جنگ سایبری و انواع آن

جنگ سایبری را می‌توان به عنوان یک نوع جنگ نامتعارف دانست که با استفاده از فضای مجازی به عنوان یک حوزه نظامی جدید، به هدف حمله، دفاع، تخریب، تحریک، تضعیف یا اغتشاش در سامانه‌ها، شبکه‌ها، داده‌ها و فرآیندهای الکترونیکی دشمن می‌پردازد. جنگ سایبری با استفاده از فناوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ های اطلاعات و ارتباطات (ICT) و تجهیزات شبکه، قابل اجرا است.

تجهیزات شبکه شامل کامپیوتر، سروِر، روتر، سوئیچ، فایروال، نقطه دسترسی بِسَمَتِ بِسَمَت (AP)، دوربین های نظارت تصویری (CCTV)، تلفن همراه، لپ تاپ، تبلت و هر دستگاه دارای قابلیت اتصال به شبکه است. ابزارهای جنگ سایبری شامل نرم افزار های خصوصی یا عمومی که قابلیت حملات سیبری را فراهم می کنند. بعضی از این نرم افزار ها به صورت رسمی یا غیر رسمی منتشر شده و بعضی دیگر به صورت خصوصی یا محرمانه در دسترس قرار گرفته اند.

جنگ سایبری را می‌توان به چند نوع تقسیم کرد:

• حمله به سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) که برای هدایت و ناوبری در زمین و هوا استفاده می‌شود
• حمله به سامانه‌های کنترل و ارتباط با ماهواره‌ها که برای انتقال داده‌ها، تصاویر و صدا استفاده می‌شود
• حمله به سامانه‌های رصد و پایش فضای هوایی که برای شناسایی و ردگیری هواپیما‌ها، موشک‌ها و سایر شئ‌های پرنده استفاده می‌شود
• جنگ سایبر نظامی: جنگ سایبر نظامی به حملات سیبری علیه سامانه ها، شبکه ها، داده ها و فرآیندهای الکترونیکی نظامی گفته می شود. این نوع حملات می تواند به هدف تخریب، تغییر، تحریف یا جاسوسی از داده ها و سرویس های نظامی صورت گیرد. مثال هایی از جنگ سیبری نظامی عبارتند از:
• حمله به سامانه های کنترل و ارتباط با هواپیما ها، رادار ها، پدافندها و سلاح های نظامی
• حمله به سامانه های فرماندهی، کنترل و اطلاعات (C4I) که برای برنامه ریزی، هماهنگی و اجرای عملیات نظامی استفاده می شود
• حمله به سامانه های لجستیک و پشتیبانی که برای تأمین منابع، خدمات و تجهیزات نظامی استفاده می شود
• حمله به سامانه‌های بانکی، مالی، تجاری و صنعتی که برای انجام معاملات، پرداخت‌ها، تولید و خدمات استفاده می‌شود
• حمله به سامانه‌های ارتباطات، رسانه‌ای، فرهنگی و آموزشی که برای انتقال اطلاعات، تصاویر، صدا و دیدگاه‌ها استفاده می‌شود
• حمله به سامانه‌های حمل و نقل، بهداشت و درمان، آب و برق که برای تأمین نیازهای اساسی جامعه استفاده می‌شود

تاریخچه و رویدادهای مهم جنگ سایبری در جهان

جنگ سایبری چندان پدیده جدیدی نیست و ریشه‌های آن به دوران جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. در آن زمان، کشورهای درگیر در جنگ از رادیو، تلفن و تلگراف برای ارسال پیام‌های رمز شده استفاده می‌کردند. همچنین، تلاش‌های زیادی برای شکستن رمز‌ها و جاسوسی از پیام‌های دشمن صورت می‌گرفت. مثال معروف از این تلاش‌ها کشف و شکستن رمز ماشین انیگما (Enigma) توسط بریتانیا بود که به آن‌ها کمک کرد تا حرکات نظامی آلمان را پیش بینی کنند.

با پیدایش و گسترش کامپیوتر و اینترنت در دوران پس از جنگ جهانی دوم، فضای مجازی به عنوان یک حوزه نظامی جدید شکل گرفت. کشورهای بزرگ و قدرتمند شروع به ساخت و استفاده از نرم افزار های خصوصی یا عمومی که قابلیت حملات سیبری را فرا هم می کردند. همچنین، تلاش های زیادی برای دفاع از سامان ه های خود در برابر حملات سیبری صورت می گیرفت. در این بخش، به برخی از رویدادهای مهم جنگ سایبری در جهان اشاره می‌کنیم:

• حمله سایبری به سرورهای استونی در سال ۲۰۰۷ که منجر به اختلال در دسترسی به وب‌سایت‌های دولتی، رسانه‌ای و بانکی این کشور شد. این حمله معمولاً به روسیه نسبت داده می‌شود که در اعتراض به جابجایی مجسمه یک سرباز شوروی در تالین انجام شد.
• حمله سایبری به سامانه هسته‌ای نطنز ایران در سال ۲۰۱۰ که با استفاده از یک کرم کامپیوتری به نام استاکس‌نت (Stuxnet) صورت گرفت. این کرم که توسط آمریکا و اسرائیل طراحی شده بود، باعث خراب شدن صدها سانتریفیوژ و تأخیر در برنامه هسته‌ای ایران شد.
• حمله سایبری به شرکت سونی پیکچرز (Sony Pictures) در سال ۲۰۱۴ که باعث دزدیده شدن داده‌های حساس و فاش شدن اطلاعات محرمانه این شرکت شد. این حمله که توسط گروه هکری گاردینز آو پیس (Guardians of Peace) انجام شد، به کره شمالی نسبت داده می‌شود که در اعتراض به پخش فیلم مقابله با کیم جونگ-اون (The Interview) صورت گرفت.
• حملات سایبری به شبکه برق اوکراین در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ که باعث قطع برق صدها هزار خانوار و تأثیر بر عملکرد صنایع و خدمات عمومی شد. این حملات که توسط گروه هکری بلک‌انرژی (BlackEnergy) انجام شد، به روسیه نسبت داده می‌شود که در پشت پرده جنگ نامتعارف با اوکراین است.
• حملات سایبری به زیرساخت‌های آمریکا در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ که باعث تأثیر بر فرآیندهای دموکراتیک، رقابت اقتصادی و امنیت ملی آمریکا شد. این حملات که توسط گروه هکری بلک‌انرژی (BlackEnergy) انجام شد، به روسیه نسبت داده می‌شود که در پشت پرده جنگ نامتعارف با اوکراین است.
• حملات سایبری به زیرساخت‌های آمریکا در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ که باعث تأثیر بر فرآیندهای دموکراتیک، رقابت اقتصادی و امنیت ملی آمریکا شد. این حملات که توسط گروه‌های هکری مرتبط با روسیه و چین انجام شد، به هدف تغییر نتایج انتخابات ریاست جمهوری، دزدیده شدن داده‌های حساس و تخریب شبکه‌های حساس صورت گرفت.

نقش تجهیزات شبکه در جنگ سایبری و ابزارهای مورد استفاده

تجهیزات شبکه نقش مهمی در جنگ سایبری دارند، زیرا بدون آن‌ها امکان اتصال به فضای مجازی و انجام حملات سایبری وجود ندارد. تجهیزات شبکه شامل کامپیوتر، سروِر، روتر، سوئیچ، فایروال، نقطه دسترسی بِسَمَتِ بِسَمَت (AP)، دوربین های نظارت تصویری (CCTV)، تلفن همراه، لپ تاپ، تبلت و هر دستگاه دارای قابلیت اتصال به شبکه است. این تجهیزات می‌توانند به عنوان هدف یا ابزار حملات سایبری استفاده شوند.

به عنوان هدف

تجهیزات شبکه ممکن است به عنوان هدف حملات سایبری قرار گیرند. برخی از روش‌های حمله به تجهیزات شبکه عبارتند از:

• دیدار سرویس (DoS) یا منع خدمات (DDoS) که باعث محدود کردن یا قطع دسترسی به یک سروِس یا منبع شبکه مانند یک وب‌سایت یا یک سروِر می‌شود.
• نفوذ به تجهیزات شبکه که باعث دستیابی به داده های حساس و کنترل بر تجهیزات شبکه می شود
• تزریق کد یا بدافزار به تجهیزات شبکه که باعث اجرای دستورات ناخواسته یا انتقال داده‌ها به دشمن می‌شود.
• تغییر پیکربندی یا تنظیمات تجهیزات شبکه که باعث اختلال در عملکرد آن‌ها می‌شود.

به عنوان ابزار

تجهیزات شبکه ممکن است به عنوان ابزار حملات سایبری استفاده شوند. برخی از روش‌های استفاده از تجهیزات شبکه به عنوان ابزار عبارتند از:

• استفاده از کامپیوتر، لپ تاپ، تبلت یا تلفن همراه برای اجرای نرم افزار های حمله سایبری مانند کرم ها، تروجان ها، بات نت ها و غیره
• استفاده از سروِر، روتر، سوئیچ یا فایروال برای انتقال، جلوگیری، فیلترینگ یا تغییر داده‌های حمله سایبری
• استفاده از نقطه دسترسی بِسَمَتِ بِسَمَت (AP) یا دوربین های نظارت تصویری (CCTV) برای شناسایی، ردگیری یا جاسوسی از فعالیت‌های دشمن در شبکه

چالش‌ها و فرصت‌های جنگ سایبری برای کشورهای مختلف

جنگ سایبری به عنوان یک پدیده جدید و پویا، چالش‌ها و فرصت‌های متعددی را برای کشورهای مختلف به وجود آورده است. در این بخش، به برخی از این چالش‌ها و فرصت‌ها اشاره می‌کنیم:

چالش‌ها

نبود قوانین و قواعد روشن و قابل اجرا در حوزه جنگ سایبری که باعث شده است کشور های مختلف در حوزه جنگ سایبری با چالش‌های حقوقی، سیاسی، فرهنگی و اخلاقی روبرو شده‌اند.

برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
نبود قوانین و قواعد روشن و قابل اجرا در حوزه جنگ سایبری که باعث شده است کشورهای مختلف در مورد تعریف، تشخیص، پاسخ و مسئولیت حملات سایبری با اختلاف و ابهام روبرو شوند. برخی از سؤالات حقوقی که در جنگ سایبری پیش می‌آیند عبارتند از:

• آیا قانون بین‌الملل بشردوستانه (IHL) به حملات سایبری کاربرد دارد؟
• آیا حملات سایبری می‌توانند به عنوان یک عمل جنگی یا یک حمله مسلحانه تلقی شوند؟
• آیا حملات سایبری می‌توانند به عنوان یک خوددفاع مشروع یا یک تحرک علیه صلح و امنیت جهان تفسیر شوند؟
• آیا کشورها مسئول عملکرد گروه‌های هکری خصوصی یا نظامی که در حملات سایبری دخالت دارند هستند؟

فرصت‌ها

• استفاده از فضای مجازی به عنوان یک فضای همکاری و تعامل بین کشورهای مختلف برای تقویت روابط دوستانه، ترویج صلح و امنیت، حل مسائل مشترک و ارتقاء منافع مشارک
• استفاده از فضای مجازی به عنوان یک فضای نوآوری و پیشرفت برای توسعه علم و فناوری، افزایش رقابت‌پذیری، بهبود کیفیت زندگی و تحقق پایداری
• استفاده از فضای مجازی به عنوان یک فضای آموزش و آگاه‌سازی برای ارتقاء سطح دانش و آگاهی، ترویج فرهنگ و هنر، تقویت هوشمندسازی و شهروندسازی